ناپیوستگی های پوسته، لرزه زمین ساخت و ویژگی های لرزه ای البرز خاوری- میانی، ایران، بررسی ساختار رزگون برای هندسه ژرفی گسل ها

Authors

مجید نعمتی

مرتضی طالبیان

احمد سدیدخوی

نوربخش میرزائی

محمدرضا قیطانچی

abstract

رشته کوه البرز که به دنبال برخورد پهنه های عربی و اوراسیا در تریاس پسین شکل گرفته و آهنگ کنونی این برخورد 21 میلی متر در سال است، گستره ای چین خورده، گسل خورده و یکی از گستره های کوتاه شدگی پوسته زمین در ایران است. ایالت لرزه زمین ساختی البرز از شمال به گسل خزر، از جنوب به گسل های مشا، طالقان، شمال قزوین، شمال تهران، شمال سمنان وآستانه، از غرب به کوه های طالش و از شرق به ایالت لرزه زمین ساختی کپه داغ کران دارد. جابه جایی البرز شرقی به دو جابه جایی راندگی گسل خزر و جابه جایی راستالغز چپ گرد سامانه گسلی شاهرود با راستای شمال شرقی - جنوب غربی افراز (partitioning) می شود. گسل های سامانه گسلی شاهرود و سازوکار زمین شناسی همگی آنها در روی زمین شناخته شده است، اگرچه هندسه آنها در ژرفا شناخته شده نیست. این گستره لرزه خیز پیش تر مورد بررسی های لرزه خیزی قرار نگرفته است. به جز زمین لرزه 20-01-1990 با سازو کار راستالغز چپ گرد (هاروارد، 2011) و وابسته به گسل فیروزکوه، زمین لرزه دیگری با سازوکار معلوم در گستره یادشده وجود ندارد. بنا به دلایل بالا راه اندازی شبکه های محلی برای بررسی ساختار سرعتی پوسته در البرز شرقی و پراکندگی خُردلرزه ها برای بررسی جنبایی گسل ها در این گستره، گریز ناپذیر بود. پاره شرقی سامانه گسلی شاهرود در گستره البرز خاوری در این نوشتار پژوهشی بررسی شده است. این سامانه گسلی بخش مهمی در نقشه لرزه زمین ساختی این گستره به شمار می رود. زمین لرزه تاریخی سال 856 کومس را که بزرگت رین زمین لرزه درون قاره ای ایران است می توان به سامانه گسلی شاهرود وابسته دانست. همچنین زمین لرزه تاریخی سال 1301 با بزرگی 7/6 و زمین لرزه های دستگاهی 1890 و 1935 به شماره با بزرگی های 2/7 و 8/5 در نزدیکی گستره بررسی شده روی داده اند که می توان آنها را نیز به سامانه گسلی شاهرود وابسته دانست. در این بررسی دو شبکه لرزه نگاری محلی (سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور) با ایستگاه های نزدیک به هم در مدت زمان 9 ماه پیرامون این سامانه گسلی راه اندازی شدند و داده برداشت کردند. همچنین هم زمان از خُردلرزه های برداشت شده با شبکه های لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک نیز بهره جستیم. پراکندگی زمین لرزه هایی که به تنهایی با ایستگاه های شبکه های لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک برداشت شده اند، به دلیل فاصله زیاد میان ایستگاهی، هم خوانی خوبی با هندسه سطحی و ژرفی گسل ها ندارند. پس از ویرایش و پردازش داده ها، با به کارگیری روش واداتی (1933) وابستگیvp/vs با ضریب همبستگی 98/0 مقدار 71/1، و بازه 4 لایه ای سرعت پرتو لرزه ایp میان 4/5 تا 0/8 کیلومتر بر ثانیه از سطح تا گوشته بالایی نیز به دست آمد. رومرکز زمین لرزه های هر دو شبکه محلی با رخنمون سامانه گسلی نامبرده به ویژه مهم ترین پاره گسلی آن (گسل آستانه) هم پوشانی داشتند. با سنجش آماری دو دسته زمین لرزه برداشت شده با شبکه های محلی و شبکه های لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک، به سادگی می توان کمتر بودن خطاها را در زمین لرزه های شبکه محلی دریافت. در این بررسی ستبرای نهشته های رویی نزدیک به 4 کیلومتر، مرز لایه بلورین رویی در 13 کیلومتری، پهنای لایه لرزه زا 24 کیلومتر و یک برآورد اولیه از ژرفای موهو 34 کیلومتر به دست آمد. ژرفای ناپیوستگی های موهو و لایه لرزه زا با به کارگیری پردازش زمان سیر پرتوهای شکسته مرزی گذرنده از زیر ناپیوستگی ها به دست آمده اند. همچنین برای ژرفای لایه لرزه زا از پراکندگی ژرفی زمین لرزه ها استفاده شده است. دو شیب تند و یک شیب رو به شمال به شماره، برای گسل های آستانه، چاشم و شمال سمنان پیشنهاد شد. ژرفای بیشتر زمین لرزه ها از 4 تا 14 کیلومتری است. این پراکندگی نشان می دهد که بیشتر زمین لرزه ها در درون لایه بلورین رویی رخ داده اند. با اینکه شیب همه گسل های جنوبی گستره (مانند گسل های گرمسار و شمال سمنان) رو به شمال و شیب همه گسل های شمالی گستره (مانند گسل های خزر و شمال البرز) رو به جنوب هستند، به دلیل ستبرای کم لایه لرزه زا نمی توان بر وجود ساختار رزگون (گلی) در البرز شرقی پافشاری کرد. دلیلی نیز برای کمتر شدن شیب آنها در ژرفا در دست نداریم تا در لایه لرزه زا به هم برسند. راستای بردارهای تنش لرزه ای، که از سازوکار خُردلرزه ها برگرفته شده اند، با راستاهای جابه جایی اندازه گیری شده با gps هم خوانی دارند. این بردارها نیروی کششی را در راستای شمال غربی- جنوب شرقی و راستای فشار را عمود بر آن نشان می دهند. از پارامترهای لرزه خیزی، b-value که وابسته به عکس توان لرزه ای گستره و متناسب با نسبت احتمال رخداد زمین لرزه های کوچک به بزرگ است، نزدیک به 9/0 به دست آمد. ازآنجاکه این پارامتر وابسته به بزرگی نیست پس م ی توان آن را برای لرزه خیزی زمینه نیز به دست آورد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ناپیوستگی‌های پوسته، لرزه‌زمین‌ساخت و ویژگی‌های لرزه‌‌ای البرز خاوری- میانی، ایران، بررسی ساختار رزگون برای هندسه ژرفی گسل‌ها

رشته‌کوه البرز که به دنبال برخورد پهنه‌های عربی و اوراسیا در تریاس پسین شکل گرفته و آهنگ کنونی این برخورد 21 میلی‌متر در سال است، گستره‌ای چین‌خورده، گسل‌خورده و یکی از گستره‌های کوتاه‌شدگی پوسته زمین در ایران است. ایالت لرزه‌زمین‌ساختی البرز از شمال به گسل خزر، از جنوب به گسل‌های مشا، طالقان، شمال قزوین، شمال تهران، شمال سمنان وآستانه، از غرب به کوه‌های طالش و از شرق به ایالت لرزه‌زمین‌ساختی ک...

full text

تعیین ناپیوستگی های لرزه ای پوسته شمال شرق ایران

در این مقاله ساختار سرعتی پوسته شمال شرق ایران به دلیل داشتن پتانسیل لرزه­خیزی بالا با استفاده از روش برگردان همزمان توابع گیرنده و پاشندگی سرعت گروه و فاز امواج رایلی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. برای تعیین توابع گیرنده از روش تکرار واهمامیخت در حوزه زمان و سه سال داده دورلرز (ژانویه 2012 تا دسامبر 2014) با بزرگای 5/5 در چهار ایستگاه لرزه‌نگاری باند پهن متعلق به مرکز ملی شبکه لرزه‌نگاری باند...

full text

شناسایی الگوی خوشه ای رخداد زمین لرزه های پارینه روی گسل گلباف، جنوب خاوری کرمان

گستره گلباف در استان کرمان (جنوب خاوری ایران) در سال­های1360 تا 1376خورشیدی شاهد رویداد پنج زمین­لرزه با بزرگای میان Mw 5.4-7.1 بوده است. رویداد این زمین­لرزه­ها در بازه­ زمانی هفده سال نشان‌گر الگوی خوشه‌ای رخداد زمین‌لرزه‌ها روی سامانه گسلی گلباف (گوک) است. در این بخش با بهره‌گیری از رهیافت‌های موجود در دانش‌های  ریخت‌زمی...

full text

لرزه زمین ساخت گسل صحنه- قطعه میانی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس- عرب ایران

مطالعات تفصیلی صحرایی و ثبت خردلرزه ها در مدت زمانی کوتاه(اواخر مرداد ماه تا اوایل مهر 1377 ) در گستره کوچکی که گسل صحنه قطعه میانی گسل اصلی عهد حاضر کوه های زاگرس را در بر می گیرد.نشان می دهد که گسل صحنه ساختاری با سازو کار امتداد لغز فشاری از نوع ساخت گلی مثتب است که در حال حاضر فعالبت لرزه ای قابل ملاحظه ای را نشان نمی دهد. پهنه های بیشینه تخریب زمین لرزه های تاریخی مراکز مه لرزه ه های قبل ...

full text

تنش های نوزمین ساختی در گستره ی رخداد زمین لرزه سنگچال (1336) - مازندران

زمین لرزه ی سنگچال در 11 تیر 1336 در محدوده بخش مرکزی گسل شمال البرز رخداده است. گسل شمال البرز، گسلی کمانی شکل بوده که از لاهیجان تا گنبدکاووس کشیده شده است. این گسل به همراه گسل های خزر، لله بند، کندوان و مشا در کوتاه شدگی و برخاستگی رشته کوه های البرز اثر گذار بوده اند. این کوتاه شدگی و بالاآمدگی با رخدادهای زمین لرزه ای بزرگی همراه بوده که امروزه نیز ادامه دارد. با آگاهی از هندسه گسل ها و چ...

full text

لرزه زمین ساخت گسل صحنه- قطعه میانی گسل اصلی عهد حاضر زاگرس- عرب ایران

مطالعات تفصیلی صحرایی و ثبت خردلرزه ها در مدت زمانی کوتاه(اواخر مرداد ماه تا اوایل مهر 1377 ) در گستره کوچکی که گسل صحنه قطعه میانی گسل اصلی عهد حاضر کوه های زاگرس را در بر می گیرد.نشان می دهد که گسل صحنه ساختاری با سازو کار امتداد لغز فشاری از نوع ساخت گلی مثتب است که در حال حاضر فعالبت لرزه ای قابل ملاحظه ای را نشان نمی دهد. پهنه های بیشینه تخریب زمین لرزه های تاریخی مراکز مه لرزه ه های قبل ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
فیزیک زمین و فضا

Publisher: موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

ISSN 8647-1025

volume 38

issue 2 2012

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023